Chiến lược ngoại giao cây tre của Việt Nam giữa biến động toàn cầu

Sau thỏa thuận thương mại giữa Việt Nam và Mỹ vào tháng 7/2025, những động thái ngoại giao từ Hà Nội như ký 45 thỏa thuận với Bắc Kinh vào tháng 4 đang được phân tích dưới lăng kính “ngoại giao cây tre”. Bài viết đi sâu vào chiến lược “uốn cong mà không gãy” của Việt Nam, khi quốc gia này đứng giữa hai siêu cường đang đối đầu thương mại. Sự linh hoạt trong đối ngoại và cân bằng lợi ích không chỉ thể hiện tầm nhìn chiến lược mà còn củng cố vai trò trung tâm của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ngoại giao cây tre là gì – và tại sao lại quan trọng vào lúc này?

Trong lịch sử đối ngoại của Việt Nam, hình ảnh cây tre - mềm mại nhưng kiên cường - được cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khái quát như cốt lõi của chiến lược “ngoại giao cây tre”. Không chỉ là khẩu hiệu, đây là biểu tượng cho cách Việt Nam linh hoạt giữa những xung đột lợi ích quốc tế, không ngả hẳn về phía nào nhưng luôn giữ vững chủ quyền và lợi ích cốt lõi.

Thỏa thuận thuế quan với Mỹ trong tháng 7/2025 – nơi Washington đồng ý giảm thuế từ 46% xuống 20% cho hàng hóa Việt Nam – là một thắng lợi về kinh tế. Nhưng ngay lập tức, nó làm dấy lên nguy cơ về căng thẳng với Trung Quốc, khi Bắc Kinh lo ngại Việt Nam có thể trở thành “cửa ngách” cho hàng hóa Trung Quốc đi vòng để tránh thuế Mỹ.

Ký 45 thỏa thuận với Trung Quốc

Vào tháng 4 năm nay, Việt Nam đã đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và ký tới 45 thỏa thuận hợp tác, từ chuỗi cung ứng, đường sắt, logistics đến chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Đây không chỉ là “lời trấn an” gửi đến Bắc Kinh, mà còn là bước đi chiến lược: giữ Trung Quốc trong vòng ảnh hưởng thương mại, tránh bị nhìn nhận như một “đồng minh” ở Đông Nam Á.

Trong các thỏa thuận đó, đáng chú ý là việc hai bên tăng cường phối hợp trong xác minh nguồn gốc hàng hóa – dấu hiệu cho thấy Việt Nam không muốn trở thành nơi “rửa nguồn gốc” cho hàng Trung Quốc trung chuyển sang Mỹ. Một mặt, điều này xoa dịu Mỹ; mặt khác, nó cũng giúp Trung Quốc giữ được uy tín trong thương mại quốc tế, tránh bị cáo buộc tiếp tay gian lận.

Nghệ thuật giữ thăng bằng: giữa hai làn đạn thuế quan

Việt Nam nhập khẩu gần 30 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc và xuất khẩu hơn 31 tỷ USD sang Mỹ chỉ trong quý I/2025. Mối liên kết kinh tế này đặt Việt Nam vào thế “vừa được – vừa lo”. Sự phụ thuộc vào hai thị trường lớn buộc Hà Nội phải ứng xử thông minh: đủ gần để hợp tác, đủ xa để không bị kéo vào cuộc chiến thương mại.

Điều này thể hiện rõ qua chiến lược “China Plus One” – Việt Nam mở rộng chuỗi cung ứng sang các quốc gia khác như Indonesia, Malaysia, Mexico… Trong khi đó, về đối nội, nước này siết chặt kiểm soát gian lận xuất xứ, đánh thuế chống bán phá giá lên sản phẩm thép từ Trung Quốc, và cắt ưu đãi thuế với các bưu kiện nhỏ – động thái “gãi đúng chỗ ngứa” của Washington.

Ngoại giao cây tre trong thời đại địa chính trị mới

Trên thực tế, “ngoại giao cây tre” không phải là lối thoát ngắn hạn. Nó là triết lý đối ngoại cho một quốc gia vừa và nhỏ nhưng nằm ở trung tâm những biến chuyển toàn cầu. Việt Nam không tìm cách chọn phe – mà tìm cách tạo ra không gian chiến lược để phát triển.

Giới phân tích từ Time và Reuters cho rằng, việc Việt Nam duy trì vai trò trung lập chủ động sẽ thu hút thêm FDI, đặc biệt trong bối cảnh các tập đoàn lớn như Apple, Samsung, Intel… đang muốn đa dạng hóa sản xuất ra khỏi Trung Quốc. Nhưng nếu không quản lý tốt, Việt Nam có thể trở thành điểm nóng bị cả hai phía nghi ngờ và gây áp lực.

Một bài học từ cây tre

Việt Nam không cần phải cứng rắn như sắt thép để thể hiện sức mạnh. Thay vào đó, giống như tre – biết khi nào nên uốn, khi nào cần thẳng đứng – chính là bản lĩnh của quốc gia này. Trong cơn xoáy thương mại và địa chính trị hiện nay, “ngoại giao cây tre” không chỉ là phương án sinh tồn, mà còn là mô hình phát triển dài hạn cho những quốc gia vừa tầm nhưng giàu khát vọng.

Muốn hiểu rõ hơn về các yếu tố rủi ro địa chính trị và ảnh hưởng của chuỗi cung ứng toàn cầu đến thị trường tài chính?

Khám phá thêm tại WikiFX – nền tảng đánh giá sàn môi giới hàng đầu, giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư thông minh và an toàn.