Phán quyết Tòa án làm lung lay "bức tường" thuế quan của Hoa Kỳ

Một tòa án phúc thẩm liên bang Mỹ vừa ra phán quyết 7-4, khẳng định Tổng thống Donald Trump đã lạm dụng quyền lực khẩn cấp để áp đặt thuế quan lên hầu hết hàng hóa nhập khẩu. Quyết định này tạm hoãn đến ngày 14/10/2025 để kháng cáo lên Tòa án Tối cao, nhưng nếu được duy trì, nó có thể làm đảo lộn chính sách thương mại “America First”, ảnh hưởng đến giá cả hàng hóa, tỷ giá hối đoái và thậm chí là thị trường tiền điện tử. Trump phản ứng gay gắt, gọi đây là “sự can thiệp đảng phái”, và hứa sẽ thắng lợi tại tòa cao nhất – một plot twist lớn cho thị trường tài chính thế giới.

Trump đã lạm dụng quyền lực như thế nào?

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu vẫn còn chật vật sau đại dịch và lạm phát dai dẳng, phán quyết mới đây của Tòa án Phúc thẩm Liên bang Mỹ (US Court of Appeals for the Federal Circuit) đã tạo nên một cơn địa chấn thực sự. Không chỉ dừng lại ở việc bác bỏ các mức thuế quan khẩn cấp mà Trump áp đặt từ đầu năm 2025, quyết định này còn đặt dấu hỏi lớn về giới hạn quyền lực của tổng thống trong lĩnh vực thương mại. Với kinh nghiệm theo dõi các chính sách tài chính quốc tế, nhiều chuyên gia cho rằng đây không chỉ là một thất bại pháp lý cho Trump, mà còn là cơ hội để các quốc gia như Việt Nam điều chỉnh chiến lược xuất khẩu, tận dụng khoảng trống mà Mỹ để lại.

Vào tháng 4/2025, Trump đã ban hành Sắc lệnh Hành pháp 14257, tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia để áp đặt thuế quan từ 10-50% lên hầu hết hàng hóa nhập khẩu từ các đối tác thương mại toàn cầu, ngoại trừ một số mặt hàng năng lượng. Lý do? Trump viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977, cho rằng các thực tiễn thương mại “bất công” từ Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và nhiều nước khác đang đe dọa an ninh kinh tế Mỹ. Điều này không phải lần đầu – Trump từng sử dụng công cụ tương tự trong nhiệm kỳ trước để áp thuế lên thép và nhôm – nhưng quy mô lần này lớn hơn bao giờ hết, ảnh hưởng đến hàng nghìn tỷ USD giá trị thương mại.

Tuy nhiên, tòa án đã bác bỏ lập luận này một cách sắc bén. Trong phán quyết ngày 29/8/2025, đa số thẩm phán (7/4) khẳng định IEEPA không cho phép tổng thống áp đặt thuế quan mà không có sự đồng ý rõ ràng từ Quốc hội, đặc biệt khi không có bằng chứng rõ ràng về “tình trạng khẩn cấp thực sự”. Họ viện dẫn “nguyên tắc câu hỏi lớn” (major questions doctrine), nhấn mạnh rằng các vấn đề kinh tế quan trọng phải do lập pháp quyết định, không phải hành pháp đơn phương. Phán quyết này duy trì quyết định của Tòa án Thương mại Quốc tế (US Court of International Trade) từ tháng 5/2025, nhưng tạm hoãn hiệu lực đến 14/10 để chính quyền Trump kháng cáo lên Tòa án Tối cao – nơi phe bảo thủ chiếm đa số 6/3, có thể lật ngược tình thế.

Phản ứng của Trump và ý nghĩa chính trị

Trump không ngồi yên. Ngay sau phán quyết, ông đăng tải trên Truth Social: “Hôm nay, một Tòa án Phúc thẩm Phân biệt Đảng phái Cao cấp đã đưa ra Quyết định có thể phá hủy nước Mỹ. Nếu được phép đứng vững, Quyết định này sẽ thực sự hủy diệt Hợp chủng quốc Hoa Kỳ”. Ông tự tin rằng Tòa án Tối cao sẽ ủng hộ, và nhấn mạnh “TẤT CẢ THUẾ QUAN VẪN CÓ HIỆU LỰC!” Điều thú vị là Trump từng gợi ý sử dụng doanh thu từ thuế quan để thay thế thuế thu nhập cho người dân kiếm dưới 200.000 USD/năm, một ý tưởng nghe hấp dẫn nhưng đầy rủi ro lạm phát. Phản ứng này không chỉ thể hiện phong cách “chiến binh” quen thuộc của Trump mà còn hé lộ chiến lược tranh cử tiềm năng, nếu ông quyết định chạy lại vào 2028.

Tác động kinh tế toàn cầu: Từ lạm phát đến cơ hội cho Forex và Crypto

Nhưng phán quyết này có ý nghĩa gì với kinh tế toàn cầu? Hãy nhìn sâu hơn. Thuế quan của Trump đã làm tăng chi phí nhập khẩu, đẩy giá hàng hóa lên cao, và gián tiếp ảnh hưởng đến lạm phát Mỹ – vốn đã ở mức 3-4% trong năm 2025. Nếu phán quyết được duy trì, chính phủ Mỹ có thể phải hoàn trả hàng tỷ USD cho các nhà nhập khẩu, tạo ra một “cú sốc cung” tích cực. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, sự không chắc chắn này có thể làm chao đảo thị trường tài chính.

Dưới đây là bảng tóm tắt tác động chính đến các lĩnh vực kinh tế, dựa trên dữ liệu từ Tax Foundation và các nguồn phân tích độc lập:

Từ bảng trên, rõ ràng phán quyết không chỉ dừng ở Mỹ. Đối với Việt Nam – một trong những nước hưởng lợi từ chiến tranh thương mại Mỹ-Trung trước đây – đây là cơ hội vàng để đa dạng hóa thị trường. Trong lĩnh vực crypto và blockchain, thuế quan cao có thể thúc đẩy việc sử dụng DeFi để né tránh chi phí truyền thống, với các nền tảng như Ethereum hoặc Solana trở thành “lá chắn” chống biến động tỷ giá.

Bài học cho nhà đầu tư và tương lai tương mại số hóa

Đi sâu hơn vào khía cạnh tài chính: Thuế quan của Trump đã góp phần tăng doanh thu liên bang lên 172 tỷ USD năm 2025, tương đương 0.57% GDP – mức tăng thuế lớn nhất kể từ 1993. Nhưng cái giá phải trả là gì? Lạm phát gia tăng, làm suy yếu sức mua của người tiêu dùng, và đẩy lãi suất Fed cao hơn. Trong forex, USD đã mạnh lên nhờ thuế quan, nhưng nếu phán quyết duy trì, chúng ta có thể thấy USD/CNY giảm 5-7%, tạo cơ hội cho các trader. Về crypto, Bitcoin và các altcoin thường phản ứng tiêu cực với bất ổn thương mại, nhưng dài hạn, chúng có thể lợi thế như công cụ đa dạng hóa danh mục đầu tư chống lại “chiến tranh tiền tệ”.

Dưới đây là một số điểm đáng chú ý để nhà đầu tư cân nhắc:

- Rủi ro kháng cáo: Tòa án Tối cao có thể lật ngược, đặc biệt với đa số bảo thủ. Đây là bài kiểm tra cho “nguyên tắc câu hỏi lớn”, có thể định hình quyền lực tổng thống trong tương lai.

- Cơ hội cho Việt Nam: Với CPTPP và EVFTA, Việt Nam có thể lấp chỗ trống nếu Mỹ giảm thuế, tăng xuất khẩu điện tử và dệt may lên 30% theo dự báo WB.

- Ảnh hưởng đến blockchain: Thuế quan thúc đẩy token hóa thương mại, với các nền tảng như VeChain giúp theo dõi chuỗi cung ứng mà không phụ thuộc vào biên giới.

- Bài học lịch sử: Đây không phải lần đầu Trump thua kiện về thương mại – năm 2019, WTO từng bác thuế thép của ông – nhưng lần này, quy mô lớn hơn, có thể thay đổi cán cân quyền lực giữa Nhà Trắng và Quốc hội.

Tóm lại, phán quyết này không chỉ là một đòn giáng vào Trump mà còn là lời cảnh tỉnh về việc lạm dụng quyền lực khẩn cấp. Nhìn xa hơn, trong bối cảnh kinh tế số hóa, các quốc gia như Việt Nam cần linh hoạt để tận dụng biến động, từ forex đến crypto. Nếu Tòa án Tối cao duy trì phán quyết, chúng ta có thể chứng kiến một kỷ nguyên thương mại tự do hơn, nhưng nếu không, “bức tường” thuế quan sẽ tiếp tục định hình thế giới. Dù sao, đây là lúc để các nhà đầu tư giữ bình tĩnh, đa dạng hóa và theo dõi sát sao – vì trong tài chính, cơ hội thường ẩn náu trong hỗn loạn.